Luuk de Waal Malefijt is initiatiefnemer van “ons geld”. In dit interview legt hij uit wat dit inhoud en wat het doel van het initiatief is.
Wat is je achtergrond en waarom ben je “Ons Geld” gestart?
Ik heb mezelf altijd gezien als muzikant en architect, maar omdat ik mezelf op de middelbare school had leren programmeren om de codec van Jan Sloot te reverse-engineeren ben ik Informatiekunde gaan studeren. Dat kan je zien als een soort Systeemleer. In het eerste jaar van mijn studie brak de laatste geldcrisis uit (2008). Ik weet nog hoe de woorden van de NOS jarenlang in mijn hoofd galmden. “Miljarden Euro’s zijn verdampt”. Als IT’er wist ik intuïtief dat een ‘geldsysteem’ conceptueel niet lastiger hoefde te zijn dan een Excel-sheet. Jarenlang heb ik rondgelopen zonder te begrijpen hoe geld, niets meer dan een getal in een databasekolom, als lucht kon verdwijnen. Nog verbaasder was ik over het feit dat de zogenaamde autoriteiten het ook niet wisten. Althans, ze beweerden het te begrijpen maar de media, economen en politici hadden allen verschillende perspectieven, theorieën en benamingen, zelfs economen onderling. De meesten moesten het dus wel verkeerd begrijpen.
In de zomer van 2012 werd ik via een obscure Youtube-comment geleid tot een documentaire van Bill Still over de (geopolitieke) historie van het vestigen van centrale banken. Halverwege de documentaire vertrok ik op vakantie. Ik was zo verbaasd dat deze historie me nooit in formele educatie was bijgebracht dat ik een groot gedeelte van mijn festivals besteedde met het bevragen van mensen over de historische geopolitiek van het geld creëren uit niets. Met zeer verontrustende resultaten natuurlijk. Na die zomer keek ik in een tentamenperiode ter studie-ontwijkend-gedrag (onder studenten bekend als “SOG”) nog een documentaire over geld, “Money as Debt”. Pas toen bevatte ik het huidige “geld”-systeem. Met het begrip hoe labiel het mondiale systeem in elkaar zat, hoe het in feite elk moment in elkaar kon storten, wederom een 1930-scenario kon veroorzaken, en de maatschappij in gevaar kon brengen ben ik direct de volgende dag gestopt met studeren en heb ik mijn bijbaan opgezegd. De anderhalf jaar erna had ik als missie om de Stichting Ons Geld op te zetten in de hoop de kennis over de oplossing verder te verspreiden.
Hoe functioneert ons huidige geldsysteem?
Wij ervaren het concept “geld” als getallen op onze rekening. Tegenwoordig zijn de betaalmiddellen bijna volledig digitaal. Omdat geld een publiek sociaal construct der wet is nemen de meeste mensen aan dat het systeem dan ook door de autoriteiten efficiënt geregeld wordt. De realiteit is echter dat deze digitale getallen ontstaan door de private sector. Wanneer men wenst bestaande geldophopingen van een commerciële bank te lenen gaan ze een “leen”-contract aan. Wat de “lening”-nemer vervolgens krijgt is een digitale belofte op contant geld (“krediet”). Deze digitale geldbeloftes kunnen worden overgeschreven naar andere rekeningen binnen dezelfde bank, bijvoorbeeld door PIN-betalingen, en in zeer gelimiteerde mate worden “verzilverd” door “geld uit de muur te trekken”. Iedere commerciële bank creëert haar eigen kleur van digitale geldbeloften die niet met elkaar compatibel zijn. Zo heb ik bijvoorbeeld digitale ASN-beloften op geld, en jij misschien van de Rabobank. Toch zijn deze geldbeloften overschrijfbaar gemaakt door het grenswisselkantoor tussen commerciële banken, wat wij kennen als de Centrale Bank. Doordat dit grenswisselkantoor bestaat kunnen de geldbeloften net doen alsof ze geld zijn, en net doen alsof ze evenveel waard zijn als het contant geld dat ze representeren.
Wat is er mis met ons huidige systeem?
In plaats van dat het “geld”-stelsel dus een bepaalde hoeveelheid geldmiddelen voor stabiele economische activiteit garandeert is de economie afhankelijk van een systeem met een bipolaire stoornis.
Stabiliteit
Onze maatschappijen zijn voor 95% afhankelijk geworden van de private tegoedbonnen op geld voor het economisch verkeer en onze investeringen. We kunnen alleen aan deze tegoedbonnen komen met leningcontracten bij banken. Onze collectieve economie is dus afhankelijk van private partijen om zich in de schulden te steken, en van banken om gewillig te zijn het volk deze beloften voor te schrijven. Wanneer de bevolking gebukt gaat onder een te grote schuldenlast (Nederland is kampioen hypotheekschuld) leent ze minder geldbeloften. Wanneer de banken voor economische onzekerheid vrezen verstrekken ze liever geen geldbeloften (“laagconjunctuur”). In plaats van dat het “geld”-stelsel dus een bepaalde hoeveelheid geldmiddelen voor stabiele economische activiteit garandeert is de economie afhankelijk van een systeem met een bipolaire stoornis.
Wanneer een bank omvalt, doordat ze niet langer genoeg onderpanden zouden kunnen inruilen voor geldbeloftes van andere banken die nog wel door schuldeisers geaccepteerd worden, zijn al haar gecreëerde geldbeloften niet meer overschrijfbaar naar andere banken. Jouw banksaldo (“spaargeld”) wordt waardeloos en is niet meer te converteren in contant geld (echt geld). Als het een grote bank betreft betekent dit dat een groot deel van de “geldhoeveelheid” verloren gaat. Dit is wat de NOS in 2007 bedoelde. Uiteraard heeft het gevolgen voor een economie en maatschappij wanneer 20% van burgers opeens geen pensioen of lopende rekening meer heeft, en wanneer er veel minder geldbeloften beschikbaar zijn voor de economie om mee te functioneren. (teruglopende vraag, loonsverlaging, ontslagen, hogere uitkeringen etc).
Controle & Democratie
De staat is een vereniging van de bevolking. Samen bepalen we onze toekomst. Wanneer we grote dromen hebben kunnen we samen besluiten dat een deel van de bevolking aan het werk gaat om te bouwen aan die droom. Luchtkastelen, vliegende auto’s, onderzoek naar methoden van gratis energievoorziening, verzin het maar. Er is echter een probleem. De methode om onze bevolking een kant op te sturen, de informatiestroom, zoals de elektriciteit in een chip, berust op commerciële geldbeloften. De mensen zijn gewend om deze geldbeloftes aan te nemen als signaal dat ze aan de slag moeten gaan om aan de Nederlandse droom te bouwen.
Het probleem ligt er in dat deze geldbeloften schaars zijn. Zoals we eerder hebben gezien komen deze alleen in omloop wanneer de maatschappij zich collectief in de schulden steekt. Soms voelt ze daar niets voor, en soms zijn er tijden dat het “goed gaat” en men dat graag doet. Stel je hierbij voor dat een elektrisch apparaat dat een bepaalde marge aan energie vereist, constant moet schipperen tussen de twee uitersten buiten het gewenste bereik.
Er is dus geen soevereine controle of sturing van het middel dat bepaalt waar de maatschappij aan werkt. Politici vliegen elkaar in de haren over minimale verdelingen van het budget, maar zien niet in dat de private sector de grenzen van hun bewegingsvrijheid bepaalt.
Wat is het alternatief?
Het alternatief is dat wij als collectief van mensen weer zelf bepalen wanneer er geld dient te zijn. Geld is slechts een symbool dat je kosteloos bij kunt maken als je daar als maatschappij behoefte aan hebt. Dat dien je natuurlijk verantwoordelijk te organiseren, maar hetzelfde geldt voor de rechterlijke en wetgevende macht. Samenvattend kan je hierbij denken aan een Nederlandse Staatsbitcoin. Een crypto waarbij de Staat de enige actor is die nieuwe munten kan maken, zonder dat het energie kost om die munten te ‘minen’. Op die manier maak je weer een mooie scheiding tussen wat publiek en privaat is en bespaar je de maatschappij een ontmetelijke (schulden- en rente)last.
Hoe bereiken we dit alternatief?
Technisch gezien kan dit natuurlijk morgen al. Het probleem is politieke wil, en het verdrag van Maastricht. We hebben al redelijk wat bekendheid hierover bereikt met het Burgerinitiatief Ons Geld, dat met 113.000 handtekeningen het onderwerp op de politieke agenda heeft gezet. Hopelijk hebben we in de nabije toekomst dankzij de aanwaaiende directe-democratiepartijen de mogelijkheid een bindend referendum te organiseren.
Kun je kort uitleggen wat MMT is en de relatie tot jullie voorstellen?
“Modern Monetary Theory” (MMT) is o.a. een theoretisch model van het bank- en geldsysteem. Hierin worden banken gezien als instanties die geld scheppen in het publiek belang en in wezen een staatsdienst verlenen, ook omdat ze het betaalsysteem in handen hebben. In dit model doen ze dat omdat banken beter zouden weten waar geld in de economie nodig is dan wanneer je het via een centraal instituut in omloop zou laten brengen. MMT probeert zo veel mogelijk de werking epistemologisch (van praktijk naar theorie) te beschrijven en verschilt op enkele vlakken van ons model. Zo ziet MMT het bankkrediet, de private geldbeloften, als staatsgeld.
Wij bekijken het systeem daarentegen vanuit de wet en vanuit “hoe de meeste mensen denken dat het systeem werkt”. In ons model zijn banken private instellingen die private beloftes maken. Deze beloftes worden gebruikt alsof het staatsgeld is, maar dat zijn ze niet. Wettelijk gezien is alleen de fysieke Euro staatsgeld. De ECB en DNB geven dit ook toe. Het betaalsysteem is een privaat systeem dat met enorme publieke steun overeind wordt gehouden. Wij stellen dan ook dat krediet best mag blijven bestaan, maar dat de Staat een eigen digitale geldsoort dient te introduceren, in een eigen publieke betaalsysteem, en alle publieke steun uit het private stelsel dient te onttrekken.
Hoe staan de ontwikkelingen met jouw initiatief er nu voor?
De Wetenschappelijke Raad van de Regering doet op het moment onderzoek naar de ‘leer’ die we propageren, op basis waarvan de Kamer wellicht een verder besluit neemt over de Depositobank (beoogde eerste 100% veilige spaarbank). In de tussentijd hebben we ons gericht op de educatiesector. Ieder jaar is een een propagandacampagne van een aantal banken genaamd “De Week van het Geld” waarin scholieren “leren met geld omgaan”, waarbij wordt weggelaten dat commerciële banken 95% van de betaalmiddelen scheppen. We ontwikkelen momenteel een lespakket en hebben een bordspel uitgebracht waarin spelers banken spelen en krediet verstrekken.
Wat kunnen onze lezers doen om dit alternatief verder te brengen?
Volg ons eerst, like ons op Facebook, schrijf je in voor de nieuwsbrief, speel binnenkort de 2e editie van ons bordspel Money Maker met je vrienden, steun het initiatief van de Depositobank, en zet druk op politici en bestaande partijen om een standpunt in te nemen over de propere regeling van het geldstelsel. We houden je graag op de hoogte van radicale acties die we aan het organiseren zijn.
Meer lezen
In het verleden hebben we op ons engelstalige blog reeds aandacht geschonken aan “positive money”, een organisatie waar Luuk nauw mee verbonden is en die vergelijkbare doelen heeft. Voor meer informatie over “positive money”: