foto: John Carnemolla
Op donderdag 13 april 2017 was de tweede bijeenkomst over “de Meent” in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. De ondertitel van de bijeenkomst was: “Gezamenlijk ontwerpen en bouwen van het Nederlandse platform voor commoners”. Vanuit de P2P Foundation sloot ik ook aan om te kijken wat voor energie er is voor dit belangrijke initiatief. Ik wist niet zo goed wat ik moest verwachten van deze bijeenkomst en toog vol goede moed langs de rellende voetbalsupporters richting het Pakhuis. Ik wil met dit blog vooral aangeven wat ik denk dat er zou kunnen gebeuren omdat de bijeenkomst zelf vooral erg onderzoekend was. Wellicht kunnen mijn inzichten helpen om het denkproces over De Meent verder te brengen.
Wat is een commoner?
Voordat we kunnen nadenken over een platform voor commoners is het belangrijk om te bepalen wat we verstaan onder commoners en de commons. Ik voelde tijdens de bijeenkomst wat terughoudenheid om een soort definitie te bepalen omdat mensen de neiging hebben een ieder zelf te laten bepalen wat ze onder commons en commoners verstaan. Dat is een bewonderenswaardig streven, maar als we aan een platform voor commoners gaan werken is het wel belangrijk om het onderwerp te definiëren. Ik wil graag verwijzen naar een omschrijving gebaseerd op het gedachtegoed van Michel Bauwens en omschreven door Rogier de Langhe:
“…commons zijn geen goederen, het is een beheersvorm. Het gaat niet om gemeenschappelijke goederen maar om het gemeenschappelijk beheer ervan. Meer commons betekent dus niet meer staat in plaats van meer markt, maar iets anders, tussen markt en staat in; een “derde weg” tussen privatiseren en nationaliseren. Het speciale aan een commons is dat die niet van buitenaf wordt beheerd, maar door haar gebruikers zelf. Een commons is dus niet zomaar een gemeenschappelijke encyclopedie, een windmolen of een boerderij, maar eentje waarvan de gebruikers samen bepalen hoe die tot stand komt, hoe die eruit ziet en waar die voor dient.
Een commons wordt gecreëerd zodra je samen met enkele anderen een stukje van de wereld afbakent en daarvoor zelf nieuwe spelregels afspreekt. Dat stukje kan bijvoorbeeld een boerderij zijn, of een natuurgebied of een visvijver. Maar evengoed dus een digitale encyclopedie zoals Wikipedia. De spelregels leggen de rechten en de plichten van de gebruikers van de commons vast. Rechten zoals wie toegang krijgt, wie wanneer en hoeveel mag oogsten en wie welke rollen mag opnemen; plichten zoals het doen van herstellingen en het sanctioneren van inbreuken tegen de spelregels. Een commons is dus als het ware een soort eilandje van afspraken die je samen maakt en waar je elkaar aan houdt.”
Commonificeren in plaats van commodificeren
Een commoner zou in lijn met deze omschrijving iemand zijn die goederen uit de publieke of private beheerssfeer haalt om het door de gebruikers zelf te laten beheren. Commonificeren als een tegenhanger van commodificeren. Een voorbeeld van commonificeren is een pilot in Den Haag waar de keuzes voor het ontwerp en het beheer van straten bij de bewoners wordt neergelegd. Mensen die afstand doen van hun parkeervergunning om gebruik te maken van deelauto’s commonificeren een parkeerplek die door de bewoners van de straat opnieuw kan worden ontworpen. Dit kunnen de bewoners natuurlijk niet alleen, het stadsbestuur speelt hier natuurlijk een belangrijke rol in.
De partnerstaat
“De overheid moet het mogelijk maken voor burgers om samen te werken en waarde te creëren. De partnerstaat noem ik dat.” (Michel Bauwens)
Om commonificatie mogelijk te maken moeten burgers en overheid met elkaar samenwerken. Dit is waarom de rol van de staat opnieuw moet worden uitgevonden. Michel Bauwens noemt een staat die commonificatie mogelijk maakt een “partnerstaat”. Deze nieuwe rol vraagt van de overheid om een erkenning van de waarde die commoners kunnen creëren en om vertrouwen in deze commoners dat ze de taken die bij het beheren van commons horen goed zullen uitvoeren. Als we terugkijken zien we dat wat in de politiek “bottom-up” is gaan heten veel raakvlakken heeft met commonificeren. Een wezenlijk verschil met de rol van een echte partnerstaat is dat er wel degelijk een actieve rol van de overheid wordt gevraagd. Bij het faciliteren van bottom-up initiatieven trekt de staat zich vaak te veel terug.
Een platform
Dus wat zou een platform voor commoners moeten doen om commonificeren mogelijk te maken?
- De belangrijkste rol van De Meent zou het leggen van de verbinding tussen commoners en de partnerstaat kunnen zijn. Samenwerking is essentieel voor het opbouwen van een nieuw soort samenleving waar burgers en staat de handen ineenslaan en werken aan de kwaliteit van leven voor de bewoners van deze aarde in plaats van de eindeloze zoektocht naar winsten, rente en economische groei.
- Daarnaast hebben overheden en potentiële commoners handvatten nodig om deze samenwerking vorm te geven. Succesvolle projecten kunnen leerzaam zijn voor beide partijen. Denk hierbij aan LabGov in Bologna. Het platform zou dus voorbeelden kunnen aandragen van succesvolle regelgeving en succesvolle samenwerkingen tussen commoners en partnerstaat.
- Het faciliteren van de dialoog tussen de verschillende commoners en representanten van de partnerstaat zou een derde pijler van het platform kunnen zijn. Leden kunnen op deze manier samen ideeën ontwikkelen en verder brengen. Dit zou kunnen worden vormgegeven als een forum.
Bijeenkomsten
De community die op deze manier online wordt gecreëerd heeft wellicht behoefte om ook offline met elkaar in contact te komen. Een start voor deze community is er eigenlijk al als ik de opkomst zag bij het Pakhuis.
Conclusie
Het is fantastisch dat dit proces is ingezet. Alle mensen die aanwezig waren zitten boordevol energie om te werken aan nieuwe vormen van samenleven in een op commons gebaseerde samenleving. Deze energie kunnen we met een platform goed samenbrengen om mooie initiatieven te laten opbloeien. Mijn gevoel is wel dat een goede definitie van commoners en commons en een afgebakende mission statement kan helpen om iedereen bij elkaar te houden en een gezamenlijke richting aan te geven.
Pingback: De Meent | The Dutch Commons Assembly | P2P Foundation