Fragment uit artikel, verschenen op de website van De Wereld Morgen, verschenen op 25 juli 2014.
Het betreft de inleidende teksten van Mathias Lievens en Anneleen Kenis voor het Gentse Feesten-debat met als thema: “Op weg naar de ecologische catastrofe en klimaatchaos”.
We hernemen hier de tekst van Matthias Lievens
De mondiale energieconsumptie blijft stijgen, jaar na jaar. Ook de hoeveelheid steenkool die wordt verbrand, blijft toenemen. Sinds 2010 rijden er op deze planeet meer dan een miljard auto’s rond. Elke dag worden ongeveer 165.000 nieuwe wagens geproduceerd.
Terwijl wetenschappers het ergste voorspellen, verdwijnt het thema de laatste jaren nochtans naar de achtergrond van het debat. Het recente IPCC-rapport passeerde relatief geruisloos. Een paar artikelen midden in de krant en daarmee leek de kous af.
Tijdens de laatste verkiezingscampagne was het milieuthema nagenoeg afwezig, met uitzondering misschien van de Oosterweelverbinding. Je zou voor minder een klimaatchaos vrezen. We zien tegelijk hoe het systeem in zijn voegen kraakt, zeker na de financiële crisis.
In Spanje bestaat momenteel heel wat ophef nu men er naar olie wil boren voor de kust van de Canarische eilanden. In de crisis is alles goed om de economie er terug bovenop te helpen. De toeristische sector staat op zijn achterste poten: de toeristen moeten blijven komen (met het vliegtuig natuurlijk). Maar naar olie boren, dat moet elders gebeuren. Ondertussen beseffen we steeds meer hoe kwetsbaar ons energiesysteem is.
De Financial Times publiceerde afgelopen week een paginagrote analyse waarin wordt beweerd dat we vandaag een reële energiecrisis zouden meemaken, mocht er niet massaal aan fracking worden gedaan in de VS. Piekolie speelt hierin een rol, maar ook de instabiliteit in olieproducerende landen als Irak, Venezuela, Nigeria en Libië verklaart de latente energiecrisis. Alleen de exploitatie van schalie-olie in de VS houdt het energiesysteem recht. Maar hoe lang nog? Steeds meer analisten beweren immers dat de exploitatie van schalie-olie ook een zeepbel dreigt te worden.
Onconventionele energiebronnen als schalie-olie kunnen de problemen wel wat voor ons uit schuiven, maar ze kunnen ze niet uit de weg ruimen. Jeremy Legett, auteur van ‘Uit de olie’ doet de boude voorspelling dat we tegen het einde van 2015 een olieschok mogen verwachten. Dat wil niet zeggen dat de olie op zou zijn, maar wel dat de vraag substantieel groter wordt dan het aanbod en dat we dus met schokken te maken krijgen.
Daar tegenover staat een aantal interessante tendensen, ook bij ons. We zien hoe een groeiende groep mensen de autocultuur vaarwel zegt. In Antwerpen zien we een opmerkelijke massabeweging tegen Oosterweel, die erg veerkrachtig is en zich niet snel gewonnen geeft.
De vakbonden houden congressen over duurzaamheid, hoewel de praktische vertaling van het groene syndicalisme vaak nog moeilijk blijft. De groene en progressieve linkerzijde maakt kleine stapjes vooruit. Het kritisch ecologisch bewustzijn groeit. Het grote probleem is dat dit bewustzijn vaak moeilijk vertaald geraakt in collectief handelen.
Een andere interessante tendens is het hele debat over de ‘commons’. Er wordt op verschillende niveaus geëxperimenteerd met nieuwe vormen van organisatie voorbij de markt en de staat. In het academisch onderzoek bestaat hierover een enorme hype, maar ook sociale bewegingen hechten steeds meer belang aan ‘commoning’: van allerlei deelpraktijken tot het creëren van gemeenschappelijke ruimtes (pleinbezettingen bijvoorbeeld), en het stimuleren van open access via het internet.
(onze nadruk)
Sommige economische actoren springen ook op deze kar. Zo gaf Elon Musk, de topman van Tesla, een bedrijf dat elektrische wagens produceert, alle patenten voor die wagens vrij. Dat doet hij natuurlijk niet zomaar: hij wil vooral een doorbraak forceren voor elektrische auto’s. Maar zien we hier niet tegelijk hoe het systeem van intellectuele eigendom op grenzen of tegenstellingen botst? En hoe het economisch systeem zich hieraan noodgedwongen moet aanpassen?
Intussen kijken we uit naar wat de volgende grote klimaattop, in Parijs in 2015, zal brengen. Er zou een kleine doorbraak in de maak zijn, waarbij China en de VS zich zouden engageren. De grote vrees wordt: de ambitie zal te laag liggen en de oplossing zal vooral gebaseerd zijn op emissiehandel. In elk geval zijn de sociale bewegingen zich nu al volop aan het voorbereiden. Parijs moet een belegerde stad worden eind 2015. Er worden honderdduizenden mensen verwacht.
Kijken we in de ogen van de panda, of in de spiegel? De titel van het debat vandaag verwijst natuurlijk naar wat twee panelleden schreven. Etienne Vermeersch die ons erop wijst dat we mogelijk de laatste keer in de ogen van de panda kijken, voor die uitsterft. En Giselle Nath die ons uitdaagt om in de spiegel te kijken, en onze materiële levensstandaarden in vraag te stellen.
De vraag is natuurlijk wat we precies zien als we in de spiegel kijken. Zien we de mens met zijn egoïstische natuur, zijn kortetermijndenken, zijn verslaving aan olie? Of zien we een mens die simpelweg met te veel is, en daardoor een steeds groter beslag legt op de aarde? Of zien we een mens die gegrepen is door een maatschappelijk en economisch systeem dat op de dool is geraakt?
Zoals Eric Goeman aangaf met de titel van dit debat: ‘It’s the ideology, stupid!’ Tijd dus om even een stapje achteruit te zetten en een echt ideologisch debat te houden over de grondslagen van de ecologische catastrofe.