Uit: De Groene Amsterdammer.
Teaser (volledig artikel enkel voor abonnees)
Met een perfect gevoel voor de tijdgeest vangen Thomas Pynchon en Dave Eggers in hun romans de utopische en dystopische gedachten die het internet oproept, en verbeelden de voor- en nadelen van privacy en transparantie, anarchie en controle.
Wat voor wereld biedt het wereldwijde web? Een duistere hyperrealiteit waar mensen zich verschuilen achter anonimiteit en waar anarchie overheerst? Of een totaal transparante omgeving waarin niets ongezien blijft en een bedrijfsmonopolie de regels bepaalt? En wat doet het internet met ons? Maakt het ons dom of juist slim, paranoïde of zeker van onze zaak, navelstaarderig of betrokken? Dit soort vragen staan centraal in twee onlangs verschenen romans: Bleeding Edge, van Thomas Pynchon, en The Circle, van Dave Eggers. En hoewel de auteurs twee aan elkaar tegenovergestelde werkelijkheden schetsen – het internet van Pynchon is een mysterieuze voedingsbodem voor corruptie en complottheorieën, terwijl dat van Eggers in het teken staat van radicale transparantie en de uitroeiing van onwaarachtigheid – komen beide romans tot eenzelfde pessimistische conclusie: het is niet best, daar op het web.
Wetenschappers, columnisten, en tech-critici buigen zich natuurlijk al langer over de consequenties van leven in tijden van hyperconnectiviteit, en ook de internetroman als zodanig is geen volledig nieuw verschijnsel. Zo speelt Gary Shteyngarts Super Sad True Love Story, uit 2010, zich af in een zeer nabije toekomst waarin privacy niet langer bestaat en iedereen een apparaat met zich meedraagt dat, onder meer, gedachten en gesprekken live-streamt. In het vorig jaar verschenen Mr. Penumbra’s 24-Hour Bookstore, van Robin Sloan, gebruikt een clubje whizzkids alle gereedschappen die de online-wereld te bieden heeft om een eeuwenoud boekenraadsel op te lossen. Maar dit najaar lijkt het web als thema definitief tot in de hoogste regionen van Amerika’s literaire scene te zijn doorgedrongen. In een lang en veel getweet en becommentarieerd essay in The Guardian haalde sterauteur Jonathan Franzen vorige maand uit naar ‘our media-saturated, technology-crazed, apocalypse-haunted historical moment’, waarin we ons door ‘the cool new media and technologies’ van Zuckerberg cum suis laten afleiden om maar niet te hoeven nadenken over zaken die er echt toe doen. Tegelijkertijd publiceerde postmodern zwaargewicht Thomas Pynchon zijn internetroman Bleeding Edge; en deze maand heeft ook Dave Eggers, oprichter van literair tijdschrift The Believer en al een jaar of tien het wonderkind van de Amerikaanse letteren, zich bij het klaagkoor gevoegd. Want o, een klaagkoor it is.