Overgenomen uit CrowdExpedition

Is alles delen wel zo’n goed plan? De voordelen kennen we: het leggen van sociale contacten, het effectiever inzetten van de bestaande resources en het toegankelijker maken van bijvoorbeeld een auto voor een doelgroep welke hier normaal geen toegang toe heeft. Maar wat zijn de nadelen of gevaren?

Afgelopen dinsdag publiceerde Nynke van Verschuer een interessant interview met filosoof Byung-Chul Han in Vrij Nederland. De titel: ‘Liefdeloosheid in kapitalistische tijden‘. Met als veelbelovend intro: ‘Het kapitalisme werkt narcisme en depressie in de hand, en het verlies van kunst, vertrouwen en liefde. Een middag somberen in Berlijn met filosoof Byung-Chul Han.’ In het stuk stelt Nynke de volgende vraag aan de filosoof:

Er zijn toch steeds meer initiatieven die overconsumptie tegen willen gaan, platforms via welke je auto’s, boormachines, et cetera kan delen en lenen van buurtgenoten?
‘Dat soort initiatieven hebben wij in Duitsland ook. Deze share-economie is juist een voorbeeld van de extreme vorm die het kapitalisme heeft aangenomen. Zelfs de community wordt uitgebuit. In Duitsland hebben we Wundercar, dat is een online carpoolcentrale voor ritjes binnen de stad. Je bent niet verplicht te betalen, maar als je tevreden bent over de chauffeur kan je die een fooi geven en vijf sterren op de website.

Wundercar laat zich erop voorstaan dat het de gemeenschapszin vergroot en dat tijdens de ritjes nieuwe vriendschappen ontstaan, maar in werkelijkheid gaat het hier om geld verdienen en goede beoordelingen krijgen zodat je de volgende keer in je vrije tijd onder het mom van gemeenschapszin weer wat extra zakcenten kunt opstrijken.

Zo zijn deugden als vriendelijkheid en gastvrijheid volledig geëconomiseerd. Het kapitalisme heeft zijn hoogtepunt bereikt nu het zelfs de gemeenschap, de community, de commons, de grondslag van het communisme heeft weten in te lijven. Dat wat een tegenpool van het kapitalisme was, is er onderdeel van geworden. Het communisme en alles wat daar op lijkt is het nieuwe gat in de markt.’

Volgens Byung-Chul Han moeten we dus helemaal niet blij zijn met de opkomst van de deeleconomie. Ondanks dat er een kern van waarheid, of op zijn minst interessante ‘food4thought’ in zijn uitspraak zit, is enige nuancering noodzakelijk:

1. Waarde is meer dan geld alleen
In zijn betoog scheert hij waarde en geld voor het gemak over één kam. En dat gaat te ver. Waarde kan naast geld ook een goed gevoel, kennis, netwerk, erkenning en nog veel meer zijn. Wanneer je mij een boor uitleent via Peerby of mij Spaans leert via Konnektid, dan staat hier over het algemeen geen financiële vergoeding tegenover. Wel bouw je hiermee aan een relatie, een status en een tegoed: wanneer jij iets nodig hebt zal ik eerder geneigd zijn jou te helpen. In de deeleconomie bouw je sociaal kapitaal op. Natuurlijk zit in deze verzameling waarde ook ergens een stukje geld, want je kunt niet alles delen en ruilen. Voor sommige zaken heb je gewoon geld nodig.

2. Extremen werken nooit
Byung-Chul Han heeft het in zijn betoog over ‘volledig geëconomiseerd’. Als ik om mij heen kijk, zie ik dat wanneer iets ‘volledig’ is, dit nooit zal werken. Volledige democratie klinkt prachtig, maar wanneer ik op nujij.nl naar de reacties op berichten kijk, dan twijfel ik of dit zo’n goed idee is. Ook volledige transparantie gaat niet werken: sommige zaken horen achter gesloten deuren. Lees hiervoor ook het stuk van Rob Wijnberg in het artikel ‘Nee, je hebt wél iets te verbergen‘. En volledig eerlijk, dat is niemand. Dat gaat ook niet werken. Daarom is ook het woord ‘balans’ uitgevonden.

Al met al valt er genoeg aan te merken op het stuk van Byung-Chul Han, maar laten we niet te veel in onszelf geloven door deze passage gelijk af te schrijven. Waar geld een eenvoudige en duidelijke manier is om een bepaalde waarde aan een dienst of prestatie te hangen, zou het idioot zijn om aan alles wat we voor elkaar doen en met elkaar delen een fysiek prijskaartje te hangen. Juist omdat, zeker in een wereld van overvloed, voor steeds meer mensen de waarde van geld steeds minder belangrijk wordt. En worden we steeds gelukkiger van een welgemeend ‘dankjewel’ of het gevoel dat je er toe doet. En die balans: tja, dat blijft een uitdaging.