Uittreksel opiniestuk van Sacha Dierckx, Doctoraatsstudent aan de UGent (vakgroep Politieke Wetenschappen) en actief bij de progressieve denktank Poliargus, verschenen op de website van Knack op 19/3/2014
(…)
Het gebrek aan inspraak is in het algemeen een probleem bij overheidsbedrijven. In zijn interessante boek over publieke ondernemingen Reclaiming public ownership: making space for economic democracy schrijft Andrew Cumbers dat net dat gebrek aan democratische inspraak (en bureaucratisering) mede de oorzaak was van het gebrek aan populariteit van sommige overheidsbedrijven na de Tweede Wereldoorlog. Het maakte het in ieder geval ook veel gemakkelijker voor regeringen om ze te privatiseren vanaf het begin van de jaren 1980. In het geval van de NMBS creëert het lage democratische gehalte niet alleen de illusie dat de problemen ‘gemakkelijk’ kunnen worden opgelost door een andere CEO; het leidt ook tot de perceptie dat de politiek of een door de politiek benoemde CEO de oorzaak is wanneer de NMBS slecht werkt, en maakt zo de weg vrij voor een rechts pleidooi van privatisering en liberalisering.
De stelling van Andrew Cumbers is dan ook dat publieke participatie uiterst belangrijk is in de hernieuwing van ‘publieke ondernemingen’. Er moet dus dringend nagedacht worden aan innovatieve manieren om overheidsbedrijven te democratiseren. Daarbij zou het in het geval van de NMBS bijvoorbeeld kunnen gaan om vertegenwoordigers van consumentenorganisaties, in de eerste plaats reizigersvereniging TreinTramBus (ook Test-Aankoop zou kunnen), en waarom ook geen ‘gewone’ reizigers? Ook vakbonden moeten zeker vertegenwoordigd zijn, zowel om hun technische expertise als voor de verdediging van degelijke arbeidsomstandigheden.
Op die manier kan de NMBS omgevormd worden van een onderneming in ‘publiek eigendom’, waarbij de beslissingsmacht bij het management en enkele politici ligt, tot een échte publieke onderneming met een gedemocratiseerde beslissingsstructuur. Het treinverkeer is te belangrijk om over te laten aan één, al dan niet falende, CEO.